Monday, April 2, 2018

THEIHKAUHNAK


KAWHHRAN THUANTHU 

                                                  By. Chairman (2018) K.R.B.C

Thuanthu timi cu caan liam zo hnu ih, thil um dan, cangvaih daan le thil thleng mipawl hmuahhmuah kha, tulai san minung hrangah cun, thuanthu an si. Tuisan minung in kan hmuhton mi thil khal hi caan neta ah cun thuanthu ah an cang leh ding a si. Kawhhran thuanthu  (church history) kan ti tikah, phun tampi in a sim theih ding nan, tui tum ah cun san khat hnu san khat a thleng danglamawk dan le thil um dan a tawi zawngin kan zoh tlang pei. Kawhhran hi thlarau lam thil ih kan sim asiahcun, hmuhtheih kawhhran (denomination) le hmuhtheih lo kawhhran (huapkau-universal church) tiin phun hnih ah then a si tlangpi a si. Hi thil pahnih ih umzia le a sim duh mi thu cu caan remcang dangah Pathian in rem a ti ahcun zoh tlangnak kan nei sal ding.

Kawhhran thuanthu hi a tikcu caan zawngin caan thumih then a si. Cupawl tla cu:-
1.Kawhhran hmaisa (Early Church/Ancient Church)
2.Caan laili kawhhran (Medieval Church)
3.Tuisan Kawhhran (Modern Church)

1.Kawhhran Hmaisa (Early Church/Ancient Church)
Hi kawhhran hmaisa cu Pentecost ni isin, Gregory pakhatnak, rome ramih Pope a rawng dinsuah thleng kha a huam a si. A kum zawngih kan rel asiahcun A.D 33 isin A.D 590 tiang hrawng a si. Kawhhran hmaisa (early church) sungah hin a hnuailam vekin then bet a si lai.
(a)  Tirhthlahpawl san (Apostolic Periot)
Hi caan cu Jesui’ dungthlunpawl rawng an bawl lai caan kha a si. A kum zawng cun A.D 100 tiang kha a si.
(b)  Kawhhran papawl/ dungthlun nauta san (Sub-Apostolic Period)
Jesui’ dungthlunpawl an thih hnu ih, kawhhran papawl an ti theu mi, Policarp, zwinglee pawl le mi dangdang cangvaih lai caan a si. A kum zawng cun A.D 100 ihsin 300 karlak hrawng a si. Khat lam zawngih kan rel ah cun Roman Catholic a din tiang kha a huam a si. Hi caan fang hi kawhhran cah lai le dik tak ih a feh lai caan a si.
(c)  Nicene Dokalh Caan (Anti-Nicene Period)
Hi tikcu caan lai ahhin Jesu Krih Pathian a sinak thu rinum cia mi kha, mi hrekkhat in an pom thei lo. Cutin dokalhtu tampi an ra suak. Hi dokalhnak thu reh tir dingah Nicene Council an din tiang, hi caan ahhin a huam a si. A kum zawng cun A.D 300 ihsin 325 tiang a awh a si.
(d)  Nicene Cemnak (Post-Nicene Period)
Jesu Krih Pathian a sinak pom loih, dokalhtupawl nuai cimit an si theinak dingah Nicene Council hi din in a um. Jesu Krih Pathian sinak pomlotu Arian le Athanasius tei pahnih cu Nicene Council ah nasa takin an elaw ih, a netnakah Jesu Krih Pathian sinak cu Protestant  le Catholic cun lungrual ten an pom tlang thei sal a si. Hi thurin an pom ngah hnu cun Nicene Council khal cu a cem ve. A kum zawngi kan sim ah cun A.D 325 isin A.D 590 tiang a huap a si.

2. Caan Laili Kawhhran ( Medieval Church)
Hi caan khal hi Gregory pakhatnak isin kawhhran remthatnak (reformation) caan tiang a huap a si. Hi caan sungah caan pali in then sal a si. A kum zawng cun A.D 590 isin A.D 1517 tiang a awh. Caan then pali tla cu:
(a)  Roman Catholic Kawhhran (Papacy)
R.C kawhhran hawng thansoh isin Rome Lalram thianghlim (Holy Roman Empire) a hawng dinsuah thleng kha a si. A kum zawngi kan rel ahcun A.D590 isin A.D 800 sung kha a awh.
(b)  Rome Lalram Thianghlim (Holy Roman Empire)
Holy Roman Empire a dinsuah isin Pope Hildebrand a rawng um tiang kha a huam. A kum zawngi kan rel cun A.D 800 isin A.D 1071 tiang a awh.
(c)  Roman Catholic Vanglai (Papacy)
R.C kawhhran an cah vanglai tak kha a si. A kumzawngi kan rel ahcun, A.D 1071 isin A.D 1294 tiang kha a awh.
(d)  Papacy Tlakniamnak
Romam Catholic ih thiltitheinak a tlak niam isin caan laili kawhhran  (Medieval Church) tiang a huam. A kumzawngi kan rel ahcun, A.D 1294 isin A.D 1517 tiang a awh.

3. Tuisan Kawhhran (Modern Church)
Kawhhran remthat caan (reformation) isin tulai kan san tiang hin a huam ban. A kum zawngi kan rel ahcun A.D 1517 isin kawhhran laksoh (rapture) tiang a awh. Tuisan kawhhran khal hi hmun li ah then a si. Cupawl tla cu:
(a)  Kawhhran remthat caan sung A.D 1517- A.D 1555 sung
(b)  Kawhhran remthat sung le sawhhnget caan A.D 1555 isin A.D1648 sung
(c)  Kawhhran remthat hnu Franch hel tiang A.D 1648 isin A.D 1789 sung
(d)  Franch helnak isin tulai caan tiang A.D 1789 isin Rapture tiang

   A tlunlamih kan tarlan mipawl hi a tlangpi thu men ansiih, a rem caan tikah a cipciar deuh in tarlang kan tum leh ding. Kan theih ding mi cu kawhhran hin dokalhnak le tum suk caan a nei hniaihniai ti hi kan cing ringring kei uh.

No comments:

Post a Comment

Zoh Tam Deuh Mipawl